Hoe ging het verder met Sonja?
Ik onderzocht met Sonja hoe zij door de jaren heen om was gegaan met het verlies en haar verdriet daarover. Sonja bleek vooral haar emoties uit de weg te gaan. Ze had de overtuiging dat ze nooit meer zou stoppen met huilen als ze éénmaal begonnen was. Ook was ze ervan overtuigd dat anderen erg van haar zouden schrikken, en dat ze haar ouders pijn zou doen als ze verdrietig was. Ze dacht dat het beter was over haar verdriet heen te stappen en door te gaan met haar leven.
Inzicht krijgen
Ik besprak die verschillende overtuigingen met haar en daagde haar uit daar anders over te denken. Zo besprak ik met haar dat emoties in eerste instantie hoog oplopen, maar dan uiteindelijk ook weer minder worden. Emoties kunnen je niet ‘gek’ of ‘kapot’ maken. Daarnaast besprak ik dat sociale steun de belangrijkste factor is om een verlies te verwerken. En ik vroeg haar hoe zij tegen iemand anders aan zou kijken die verdrietig was om een verlies van lang geleden.
Vermijding
Bij alle vormen van gecompliceerde rouw is er sprake van vermijding. Daarbij kunnen mensen op verschillende manieren vermijden: ze kunnen emoties, situaties, herinneringen of zelfs de realiteit van het verlies vermijden. Sonja vermeed vooral haar verdriet. Maar toen ik vroeg of ze wel eens naar het dorp is teruggekeerd waar het gebeurd was, of dat ze wel eens naar zijn graf ging, bleek ze ook dat uit de weg te gaan. Omdat ze vaak zo verdrietig werd, ging ze naar begrafenissen en crematies waar ze echt niet onder uit kon, maar ook daar bleef ze liever weg. Nu was ze op een punt gekomen dat ze het zien van kleine kinderen (vooral van de leeftijd van haar broertje toen hij stierf) niet meer uit de weg kon gaan, omdat veel van hun vrienden kinderen kregen. Ze moest haar verdriet wel onder ogen zien.
Hoe nu verder?
Samen maakten we een plan, waarbij ze steeds een beetje verder ging met het opzoeken van haar emoties. Zo nam ze een keer een foto van haar broertje mee naar ons gesprek. Ook schreef ze hem een brief, over dat ze hem miste en zich afvroeg hoe hij geworden zou zijn. Thuis las ze die ook voor aan haar vriend. Voor haar was de grootste stap om herinneringen op te halen met haar ouders. Ik moedigde haar aan om dat toch te doen.
Als laatste stap in haar stappenplan stond een bezoek met haar vader en moeder aan het graf van haar broertje. Ze was onbedaarlijk verdrietig, maar ook enorm opgelucht dat zijn verlies nu een plaats in haar leven en relaties met voor haar belangrijke mensen had gekregen.
[:]
